Zakażenia jelitowe wywoływane przez drobnoustroje chorobotwórcze są jednym z najczęstszych problemów w praktyce lekarskiej. Główną ich przyczyną pozostaje brak przestrzegania podstawowych zasad higieny - zaniechanie mycia rąk, spożywanych owoców, warzyw oraz picie skażonej chorobotwórczymi bakteriami lub ich toksynami wody.
Pierwszą reakcją obronną organizmu na zatrucie są wymioty. W sytuacji zakażenia bakteriami, gdy przekroczą one pierwszą ważną barierę w przewodzie pokarmowym, jaką jest sok żołądkowy i przedostaną się do jelita cienkiego, dochodzi do ich namnożenia. Bakterie przylegają do komórek nabłonka jelitowego, ograniczając wchłanianie. Konsekwencją tego jest biegunka.
Czym właściwie jest biegunka? Biegunką lekarze określają stan, w którym dochodzi do zwiększonej liczby płynnych lub półpłynnych wypróżnień w ciągu doby. U dorosłego człowieka liczba ta wzrasta powyżej 3 wypróżnień, z kolei u dzieci stan ten ma miejsce, gdy liczba wypróżnień zwiększy się w porównaniu z okresem, w którym dziecko było zdrowe.
Spośród biegunek wyróżniamy biegunkę osmotyczną, związaną z obecnością w jelitach substancji „wyciągającej” wodę np. pektyn zawartych w śliwkach czy otrębach owsianych; biegunkę sekrecyjną, spowodowaną bakteriami oraz wirusami wytwarzającymi toksyny; biegunkę związaną z motoryką jelit, występującą najczęściej w stanach stresu, kiedy pokarm jest przesuwany bardzo szybko, a jelito nie nadąża prawidłowo strawić, osuszyć i uformować kału oraz biegunkę inwazyjną. To najgroźniejszy typ biegunki. W kale pojawia się krew, śluz, mogą także występować bóle brzucha, głowy, gorączka oraz inne objawy ogólne. Biegunka inwazyjna pojawia się wtedy, gdy przewód pokarmowy staje się wrotami zakażenia dla bakterii lub pierwotniaków. Mikroorganizmy te dostają się do krwi i rozprzestrzeniają po całym organizmie.
Najważniejszy dla pacjenta podział biegunek oparty jest jednak na kryterium wyleczenia tej dolegliwości. Wyróżniamy zatem biegunki, z którymi możemy poradzić sobie sami oraz te, podczas których musimy udać się do lekarza. Szybka interwencja lekarza konieczna jest, gdy biegunka jest bardzo intensywna lub trwa dłużej niż jedną dobę, powodując znaczną utratę płynów i elektrolitów. Niepokoju nie powinna wzbudzać biegunka krótkotrwała, pod warunkiem, że nie powoduje ona znacznego odwodnienia. Ważne jest również, by kał nie wykazywał anomalii (krew, smolisto-czarny kolor, śluz). W przypadku zatrucia toksynami hamowanie biegunki może być niekorzystne, bowiem szybko przepływająca treść pokarmowa wypłukuje obce substancje.
Choroby biegunkowe od wieków były i nadal są przedmiotem licznych form leczenia, zarówno dietetycznego, jak i farmakologicznego. Jednak obecnie stało się jasne, że w większości przypadków, najlepszą metodą leczenia początku ostrej biegunki jest wczesne zastosowanie doustnej terapii nawadniającej. Leczenie przeciwbakteryjne wskazane jest w przypadku zakażenia, z kolei leki przeciwbiegunkowe często uważane są za szkodliwe. Chęć szybkiego opanowania objawów z zastosowaniem leków hamujących perystaltykę i zmniejszających liczbę wypróżnień, w sytuacji aktywnego zakażenia bakteryjnego, grozi dalszym znacznym namnażaniem bakterii i produkcją toksyn.
Istnieje wiele prostych sposobów na opanowanie biegunki. Na pierwszym miejscu stawiamy dietę. Ryż, zupa marchwiowa, budyń – są to potrawy chłonące wodę, dzięki czemu zmniejszają objawy biegunki. Osoby borykające się z biegunką powinny spożywać często małe ilości wskazanych pokarmów w pewnych 2-3 godzinnych odstępach czasu. Warto również skorzystać z właściwości jagód bądź czarnych porzeczek. Zawierają one substancje o właściwościach antybiegukowych.
Drugie miejsce zajmują środki farmakologiczne dostępne bez recepty. Najpopularniejszym lekiem zapobiegającym biegunce jest węgiel aktywowany. Właściwa dawka tego preparatu to 12 – 20 tabletek na raz. W mniejszych ilościach nie wykazuje on skuteczności. Warto jednak wiedzieć, że węgiel wiąże nie tylko toksyny, ale również i leki, dlatego zmniejsza ich skuteczność, jeśli będziemy je zażywać w zbliżonym czasie.
Leki zapierające skutecznie zatrzymują biegunkę, jednak nie usuwają jej przyczyn. Można je stosować tylko wtedy, jeśli mamy pewność, że nie występują objawy zakażenia bakteryjnego, o których była mowa w pierwszej części artykułu. Leki te powodują zmniejszenie wydalania czynnika sprawczego dolegliwości, co przy biegunce bakteryjnej może przyczynić się do groźnego namnożenia bakterii. Biegunka przy zakażeniu pokarmowym ma bardzo ważne działanie oczyszczające organizm z bakterii i toksyn, dlatego powinniśmy skupić się na jej przyczynach, stosując leki przeciwbakteryjne.
Zakażenia jelitowe to często spotykane dolegliwości, stanowiące znaczną liczbę powikłań, a nawet i zgonów. Pamiętajmy, że tylko szybka i odpowiednia reakcja na biegunkę, może uchronić nas od poważnych konsekwencji.
Autor: Justyna Dominiak
Źródło: „Biegunki bakteryjne” – dr Orzeszko; „Biegunka podróżnych – przekleństwo urlopu…” - lek. Magdalena Przybylska; „Biegunka i odwodnienie – objawy, leczenie, co powinniśmy zabrać w podróż” – Łukasz Dubielecki; „Zakażenia jelit wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze” – lek. Izabela Kabacińska.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!